Στα πλαίσια των Archisearch Career Days και των Archisearch Portfolio Reviews, που διοργανώνει κάθε χρόνο το Archisearch, φιλοξενούμε τη νέα γενιά αρχιτεκτόνων που έφυγαν στο εξωτερικό για σπουδές ή για εργασία για να αφηγηθούν τη διαδρομή τους και τις εμπειρίες τους.
– Συνέντευξη: Τίνα Μαρινάκη
Λίγα λόγια για την Εύα Λαβράνου
Η Εύα Λαβράνου μετακόμισε στις ΗΠΑ το 2019, όπου ολοκλήρωσε το πρόγραμμα Master in Design Studies: Art, Design and the Public Domain στο Πανεπιστήμιο Harvard. Μετά την αποφοίτησή της εργάστηκε στο Μουσείου Μοντέρνας Τέχνης της Νέας Υόρκης (MoMA), όπου συμμετείχε στην οργάνωση της έκθεσης Emerging Ecologies: Architecture and the Rise of Environmentalism. Η έκθεση εξερευνούσε την εμφάνιση της οικολογικής σκέψης στην αμερικανική αρχιτεκτονική από τη δεκαετία του 1930 έως τη δεκαετία του 1990, εστιάζοντας στην περίοδο των δεκαετιών 1960–70, όταν η αρχιτεκτονική άρχισε να αλληλεπιδρά ενεργά με τις ιδέες της οικολογίας και του ακτιβισμού.
Πλέον ζει και εργάζεται στην Αθήνα, έχοντας συνιδρύσει το αρχιτεκτονικό και ερευνητικό γραφείο Isola Studio, στο μεταίχμιο αρχιτεκτονικής, έρευνας και επιμέλειας εκθέσεων.
Tίνα Mαρινάκη: Τι σε ενέπνευσε να φύγεις στο εξωτερικό; Πώς κατάφερες να φτάσεις εκεί; Πώς βρήκες την πρώτη σου δουλειά;
Εύα Λαβράνου: Το 2018 ολοκλήρωσα τις σπουδές μου στην Αρχιτεκτονική στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, σε μια σχολή που, ήδη από τα προπτυχιακά χρόνια, μας ενθάρρυνε να διευρύνουμε τα όρια της αρχιτεκτονικής σκέψης μέσα από καλλιτεχνικές και ερευνητικές πρακτικές. Αυτή η προσέγγιση με επηρέασε βαθιά και με ώθησε να αναζητήσω μεταπτυχιακές σπουδές που θα μου επέτρεπαν να εξερευνήσω την αρχιτεκτονική ως πεδίο διεπιστημονικής σκέψης και πολιτισμικού προβληματισμού.
Εκείνη την περίοδο άρχισα να σκέφτομαι πιο συνειδητά το επόμενο βήμα: επιθυμούσα να συνεχίσω τις σπουδές μου στο εξωτερικό, τόσο για να εμβαθύνω επιστημονικά όσο και για να ζήσω την εμπειρία της καθημερινότητας σε ένα διαφορετικό πολιτισμικό πλαίσιο. Είχα ήδη μια θετική εμπειρία στο εξωτερικό μέσω Erasmus στο Politecnico di Milano, όμως οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν ήταν αρχικά στο μυαλό μου. Όλα άλλαξαν όταν άρχισα να συζητώ με φίλους που είχαν κάνει μεταπτυχιακά εκεί· οι μαρτυρίες τους, σε συνδυασμό με την ενθάρρυνση του καθηγητή μου, κ. Πανηγύρη – επίσης απόφοιτου του Harvard GSD – με ώθησαν να δοκιμάσω, χωρίς όμως να αποκλείω το ενδεχόμενο της Ευρώπης.
Αναζητώντας προγράμματα, ανακάλυψα το Master in Design Studies: Art, Design and the Public Domain στο Harvard Graduate School of Design – ένα μεταπτυχιακό που συνδύαζε κριτική επιμελητική πρακτική, σχεδιασμό και θεωρητική έρευνα γύρω από τον δημόσιο χώρο, την αισθητική και τις κοινωνικές προεκτάσεις της αρχιτεκτονικής.
Ήταν ένα πρόγραμμα που ταίριαζε απόλυτα με την επιθυμία μου να εξερευνήσω πώς ο σχεδιασμός μπορεί να λειτουργήσει ως μέσο καλλιτεχνικής έκφρασης, κοινωνικής ευαισθητοποίησης και παραγωγής νέου δημόσιου λόγου.
Η διαδικασία των αιτήσεων για τα μεταπτυχιακά προγράμματα στις Ηνωμένες Πολιτείες δεν ήταν απλή, χρειάστηκαν διάφορες εξετάσεις και αρκετά καλή προετοιμασία. Όμως έγινα δεκτή και αποφάσισα το 2019 να αφήσω πίσω την Ευρώπη και να ξεκινήσω ένα νέα κεφάλαιο στο Cambridge της Μασαχουσέτης.
ΤΜ: Ποιες ήταν οι πιο δύσκολες στιγμές στην αρχή;
EA: Οι μεγαλύτερες δυσκολίες στην αρχή είχαν να κάνουν με την προσαρμογή σε ένα εντελώς διαφορετικό σύστημα από αυτό που γνώριζα. Από πρακτικά ζητήματα όπως η εύρεση κατοικίας, η τακτοποίηση των πρώτων απαραίτητων διαδικασιών και η γραφειοκρατία, μέχρι την κατανόηση του τρόπου που λειτουργεί μια κοινωνία και ένα πανεπιστημιακό περιβάλλον που είναι δομικά και πολιτισμικά διαφορετικά. Βέβαια το International Office του Harvard ήταν εξαιρετικά υποστηρικτικό σε πολλά τέτοια ζητήματα, αλλά έπαιξε σημαντικό ρόλο και η βοήθεια φίλων που ήταν ήδη εκεί.
Πριν φύγω, είχα την αίσθηση πως η εμπειρία θα είναι παρόμοια με την ευρωπαϊκή, όμως, σύντομα αντιλήφθηκα ότι οι νοοτροπίες διαφέρουν σε βάθος. Από το πόσο κεντρικό ρόλο παίζει η πιστωτική κάρτα και το credit score στην καθημερινότητά σου, μέχρι το πώς η αισθητική καθημερινών πραγμάτων βασίζεται στη λογική του υπερμεγέθους και της υπερβολής. Το καλό ήταν ότι η μέσα στο Πανεπιστήμιο είναι πολύ ισχυρό το αίσθημα της κοινότητας και ειδικά μεταξύ international φοιτητών υπήρχε έντονη αλληλοϋποστήριξη, καθώς είχαν όλοι περάσει την ίδια φάση προσαρμογής. Αυτό αυτόματα βοηθούσε όχι μόνο στο να ξεπεραστούν οι πρώτες δυσκολίες, αλλά και στη σύναψη πολύ ισχυρών προσωπικών σχέσεων.
ΤΜ:Ποιες διαφορές παρατήρησες στην αρχιτεκτονική κουλτούρα εκεί; Υπάρχει κάποιο project που θεωρείς ορόσημο στην πορεία σου στο εξωτερικό;
EA: Μία από τις πιο έντονες διαφορές που παρατήρησα κατά την εμπειρία μου στις ΗΠΑ αφορά τη γενικότερη στάση απέναντι στον πειραματισμό. Αυτή η προσέγγιση, βέβαια, μπορεί κάποιες φορές να οδηγήσει σε επιφανειακές ή υπερβολικές λύσεις, όμως η ελευθερία που προσφέρει είναι συχνά γόνιμη. Αντίθετα, στην Ελλάδα η αρχιτεκτονική κουλτούρα χαρακτηρίζεται από μια πιο ενδοσκοπική στάση, με βαθιά προσήλωση στην παράδοση και την ιστορικότητα. Αυτό είναι συχνά προτέρημα – η εγχώρια αρχιτεκτονική σκέψη είναι πολύ πιο άρρηκτα συνδεδεμένη με το τοπίο και τον τόπο – αλλά μπορεί να λειτουργήσει και περιοριστικά, όταν η σχέση με το παρελθόν γίνεται άκαμπτη ή νοσταλγική, χωρίς διάθεση επανερμηνείας ή δημιουργικού μετασχηματισμού στο παρόν.
Ορόσημο της πορείας μου στο εξωτερικό αποτελεί η συμμετοχή μου στην οργάνωση της έκθεσης Emerging Ecologies: Architecture and the Rise of Environmentalism, του Μουσείου Μοντέρνας Τέχνης της Νέας Υόρκης (MoMA). Εργάστηκα στην εξαιρετική ομάδα του Emilio Ambasz Institute for the Joint Study of the Built and Natural Environment του τμήματος Αρχιτεκτονικής και Design του μουσείου, υπό τη διεύθυνση του Carson Chan, μαζί με τον Matthew Wagstaffe και την Dewi Tan.
Η εμπειρία αυτή μου έδωσε την ευκαιρία να κατανοήσω εις βάθος τις απαιτήσεις και τις δυναμικές της αρχιτεκτονικής επιμέλειας σε έναν από τους σημαντικότερους πολιτιστικούς και πολύπλοκους οργανισμούς διεθνώς, αλλά και να συμμετάσχω σε μια έκθεση που επανέφερε στο προσκήνιο κρίσιμα ερωτήματα για τη σχέση της αρχιτεκτονικής με το περιβάλλον.
Η έκθεση εξερευνούσε την εμφάνιση της οικολογικής σκέψης στην αμερικανική αρχιτεκτονική από τη δεκαετία του 1930 έως τη δεκαετία του 1990, εστιάζοντας στην περίοδο των δεκαετιών 1960–70, όταν η αρχιτεκτονική άρχισε να αλληλεπιδρά ενεργά με τις ιδέες της οικολογίας και του ακτιβισμού. Σε μια εποχή όπου η κλιματική κρίση καθορίζει εκ νέου τις προτεραιότητες του σχεδιασμού, η έκθεση αυτή λειτούργησε ως μια ιστορική και κριτική υπενθύμιση ότι η αρχιτεκτονική μπορεί – και πρέπει – να είναι εργαλείο κοινωνικής και οικολογικής αλλαγής. Παρουσιάστηκαν έργα άγνωστα στο ευρύ κοινό, τα οποία επανεκτιμώνται σήμερα μέσα από το πρίσμα της περιβαλλοντικής κρίσης, φέρνοντας στο φως ένα συχνά παραμελημένο κεφάλαιο της αρχιτεκτονικής ιστορίας.
ΤΜ: Πώς σκέφτεσαι ότι η εμπειρία σου αυτή έχει επηρεάσει τον τρόπο που δημιουργείς σήμερα; Ποιες νέες δεξιότητες αποκτάς από τη δουλειά ή το μεταπτυχιακό;
EA: Η εμπειρία του εξωτερικού με επηρέασε καθοριστικά τόσο ως άνθρωπο όσο και ως επαγγελματία. Έμαθα να δουλεύω σε ομάδες με ανθρώπους από εντελώς διαφορετικά υπόβαθρα και πολιτισμικά ερεθίσματα, γεγονός που με βοήθησε να καλλιεργήσω δεξιότητες επικοινωνίας, αλληλοκατανόησης και συνεργατικότητας σε νέα επίπεδα.
Οι άνθρωποι που γνώρισα εκεί – όχι μόνο συμφοιτητές, καθηγητές και συνεργάτες, αλλά και μέντορες – με επηρέασαν βαθιά και με βοήθησαν να διευρύνω τον τρόπο που καταλαβαίνω την αρχιτεκτονική. Άρχισα να βλέπω την αρχιτεκτονική όχι μόνο ως σχεδιαστική πράξη, αλλά και ως ερευνητικό και επιμελητικό εργαλείο. Μέσα από τη δουλειά μου, πειραματίζομαι με νέες μορφές έκφρασης, επιδιώκοντας να συνδέω τον χώρο με την κοινωνία, την τέχνη και τον δημόσιο λόγο.
Στις ΗΠΑ, επίσης, έμαθα πόσο καθοριστική είναι η ικανότητα να παρουσιάζεις με σαφήνεια και αυτοπεποίθηση τον εαυτό σου και το έργο σου – κάτι που στην Ελλάδα συχνά αποφεύγουμε από μετριοφροσύνη, όμως είναι απαραίτητο για να ακουστούν οι ιδέες σου και να πάρουν χώρο στο δημόσιο πεδίο.
ΤΜ: Ποιες είναι οι προσδοκίες σου για το μέλλον της επαγγελματικής σου πορείας; Σε ποια χώρα/ πόλη βρίσκεσαι αυτή τη στιγμή;
EA: Εδώ και περίπου ένα χρόνο έχω επιστρέψει στην Αθήνα. Μαζί με τη συνεργάτιδά μου Χάιδω Καπρούλια, έχουμε ιδρύσει και διατηρούμε το Isola Studio, ένα αρχιτεκτονικό και ερευνητικό γραφείο με βάση την Αθήνα που δραστηριοποιείται, επίσης, στην Κέρκυρα και τις Κυκλάδες. Το γραφείο μας ξεκίνησε μέσα από την επιθυμία μας να αξιοποιήσουμε τα διαφορετικά εκπαιδευτικά και επαγγελματικά μας υπόβαθρα —με εμπειρίες από την Ελβετία και τις ΗΠΑ— και να τα συνδυάσουμε σε μια ενιαία δημιουργική προσέγγιση.
Η πρακτική μας διαμορφώνεται στο μεταίχμιο αρχιτεκτονικής, έρευνας και επιμέλειας – πεδίων που αλληλεπιδρούν και ενισχύουν το ένα το άλλο. Μας ενδιαφέρει να διευρύνουμε τα όρια της αρχιτεκτονικής, να την αντιμετωπίζουμε όχι μόνο ως κατασκευή, αλλά και ως φορέα πολιτισμικού νοήματος. Ιδιαίτερη σημασία δίνουμε στην ταυτότητα του κάθε τόπου και στην ιστορία που κουβαλάει – στοιχεία που λειτουργούν για εμάς ως αφετηρία για κάθε σχεδιαστική απόφαση. Το craftmanship, η ποιότητα στην κατασκευή και η προσοχή στη λεπτομέρεια αποτελούν σταθερές αξίες σε όλα μας τα έργα, ανεξαρτήτως κλίμακας. Θέλουμε κάθε χώρος να αφηγείται μια ιστορία, να κουβαλά χαρακτήρα και συνέπεια, και να δημιουργεί εμπειρίες που έχουν διάρκεια στον χρόνο.
Παράλληλα, από τον περασμένο Οκτώβριο συντονίζουμε και την πλατφόρμα LAVA (Laboratory for Visionary Architecture), μια επιμελητική και ερευνητική πρωτοβουλία που στοχεύει στη διεύρυνση του αρχιτεκτονικού διαλόγου στην Ελλάδα μέσα από εκθέσεις, περιοδικά, ομιλίες και περφόρμανς. Όταν και οι δύο επιστρέψαμε από το εξωτερικό παρατηρήσαμε ένα σημαντικό κενό: ενώ στη χώρα υπάρχει εξαιρετικά υψηλού επιπέδου αρχιτεκτονική παραγωγή, ο δημόσιος αρχιτεκτονικός διάλογος παραμένει σε μεγάλο βαθμό περιορισμένος και συχνά αδυνατεί να συμπεριλάβει κρίσιμες σύγχρονες προκλήσεις – όπως την περιβαλλοντική κρίση, τις κοινωνικές ανισότητες ή την ανάγκη για διεπιστημονικές προσεγγίσεις. Έτσι, δημιουργήσαμε το LAVA ως ένα πεδίο πειραματισμού και ανταλλαγής ιδεών όπου καλούμε αρχιτέκτονες, designers και στοχαστές να επαναπροσδιορίσουν τη θέση της αρχιτεκτονικής στην κοινωνία και να διαμορφώσουν νέες κατευθύνσεις στον σχεδιασμό.
Παράλληλα με τα παραπάνω, συμμετέχω ως ερευνήτρια σε δύο ευρωπαϊκά ερευνητικά προγράμματα σε συνεργασία με το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο με ακαδημαϊκό υπεύθυνο τον κ. Αναστασόπουλο. Το πρώτο είναι το REDESIGN, στο πλαίσιο του HORIZON, που εστιάζει στις αστικές καλλιέργειες και στις δυνατότητες επαναπροσδιορισμού της σχέσης πόλης και φύσης. Το δεύτερο, με τίτλο MATCH, εντάσσεται στο πρόγραμμα Creative Europe και αφορά την ανάπτυξη ενός εργαλείου αξιολόγησης του περιβαλλοντικού αποτυπώματος πολιτιστικών οργανισμών.
Όσον αφορά τις μελλοντικές μου προσδοκίες, με ενδιαφέρει ιδιαίτερα να συνεχίσω να κινούμαι δημιουργικά ανάμεσα στην αρχιτεκτονική πρακτική, την επιμέλεια και την ερευνητική δραστηριότητα. Πιστεύω βαθιά στην εξωστρέφεια και στη δύναμη της συνεργασίας· η ουσιαστική εξέλιξη, τόσο σε προσωπικό όσο και σε συλλογικό επίπεδο, έρχεται μόνο μέσα από το μοίρασμα ιδεών, τη σύγκρουση διαφορετικών προσεγγίσεων και την από κοινού αναζήτηση λύσεων.
ΤΜ: Τι θα συμβούλευες κάποι@ που σκέφτεται να φύγει για σπουδές ή εργασία στο εξωτερικό;
EA: Θα συμβούλευα ανεπιφύλακτα όποιον σκέφτεται να φύγει για σπουδές ή εργασία στο εξωτερικό να το τολμήσει και κάποιον που δεν το σκέφτεται να αρχίσει να το σκέφτεται.
Η εμπειρία αυτή προσφέρει πολύ περισσότερα από ακαδημαϊκή ή επαγγελματική κατάρτιση· σε μαθαίνει να προσαρμόζεσαι σε διαφορετικά περιβάλλοντα, να λειτουργείς με ευελιξία και να συνεργάζεσαι με ανθρώπους από διαφορετικά πολιτισμικά υπόβαθρα. Καλλιεργείς ανεκτικότητα, γίνεσαι πιο ανοιχτός σε νέες ιδέες και αναγκάζεσαι να επανεξετάσεις τον τρόπο που σκέφτεσαι ή που έχεις μάθει να βλέπεις τον κόσμο. Η επαφή με άλλες νοοτροπίες και η δημιουργία διεθνών σχέσεων είναι ανεκτίμητη, όχι μόνο για την προσωπική σου ανάπτυξη, αλλά και για την πορεία σου ως επαγγελματία.
Ακόμα και οι δυσκολίες είναι πολύτιμες – σε μαθαίνουν να σταθείς στα πόδια σου και να ανακαλύψεις πλευρές του εαυτού σου που δεν ήξερες ότι έχεις.
ΕΛ
Βιογραφικό σημείωμα – Εύα Λαβράνου
Η Εύα Λαβράνου είναι αρχιτέκτονας και επιμελήτρια εκθέσεων. Είναι απόφοιτη του μεταπτυχιακού προγράμματος Master in Design Studies: Art, Design and the Public Domain του Harvard Graduate School of Design, από όπου αποφοίτησε με άριστα (2022). Σπούδασε αρχιτεκτονική στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας (2018) και στο Πολυτεχνείο του Μιλάνου (2014–15). Στο Harvard GSD εργάστηκε ως βοηθός καθηγητή, βοηθός επιμελήτρια στο τμήμα των εκθέσεων και επιμελήτρια στην GSD Kirkland Gallery ενώ συμμετείχε και στην Μπιενάλε Αρχιτεκτονικής της Βενετίας (2021). Κατόπιν εργάστηκε στο Ambasz Institute του τμήματος Αρχιτεκτονικής και Design του Μουσείου Μοντέρνας Τέχνης της Νέας Υόρκης, συμμετέχοντας στη διοργάνωση εκθέσεων και την έρευνα για τον περιβαλλοντικό σχεδιασμό. Μαζί με τη Χάιδω Καπρούλια, έχει συνιδρύσει το αρχιτεκτονικό γραφείο ISOLA studio και την επιμελητική πλατφόρμα LAVA που αποτελούν πλέον τις κύριες δραστηριότητές της. Αυτή την περίοδο συμμετέχει σε δύο ερευνητικά προγράμματα με το Εθνικό Μετσόβειο Πολυτεχνείο: ένα στο πλαίσιο του HORIZON και ένα του CREATIVE EUROPE.
Short Bio
Eva Lavranou is an architect and curator. She holds a Master in Design Studies: Art, Design and the Public Domain from Harvard Graduate School of Design, graduating with Distinction (2022). She previously studied architecture at the University of Thessaly (2018) and Politecnico di Milano (2014–15). At Harvard, she was a teaching assistant in interdisciplinary design courses, a curatorial assistant in the Department of Exhibitions, and a curator at the GSD Kirkland Gallery. She also participated in the 2021 Venice Architecture Biennale. Following her studies, she worked at the Ambasz Institute of the Architecture and Design Department at MoMA in New York, contributing to exhibitions, events, and research on ecological design. Together with architect Chaido Kaproulia, she co-founded ISOLA studio and the curatorial platform LAVA, which now form the core of her work. She is currently engaged in two research projects with the National Technical University of Athens, under HORIZON and CREATIVE EUROPE.
READ ALSO: “Αναδυόμενο Τοπίο” | μια κατοικία από τους Kordas Architects στην Τήνο